Program Historia Mówiona realizowany jest w Ośrodku „Brama Grodzka – Teatr NN” od 1998 roku. Polega on na rejestrowaniu, opracowywaniu oraz upowszechnianiu relacji mówionych dotyczących Lublina i Lubelszczyzny od dwudziestolecia międzywojennego do czasów współczesnych.

Program Historia Mówiona realizowany jest w Ośrodku „Brama Grodzka – Teatr NN” od 1998 roku. Polega on na rejestrowaniu, opracowywaniu oraz upowszechnianiu relacji mówionych dotyczących Lublina i Lubelszczyzny od dwudziestolecia międzywojennego do czasów współczesnych.

Teatr NN

Jerzy Przytyk

Jerzy Przytyk - fotografia świadka historii
Jerzy Przytyk - fotografia świadka historii (Autor: Czajkowski, Tomasz)

Pan Jerzy Przytyk urodził się 22 lipca 1946 r. w Lublinie. Jest synem Andrzeja Przytyka i Sary Nomberg. Wychował się w rodzinie komunistycznych aktywistów żydowskiego pochodzenia. Rodzina mieszkała w Lublinie przy ul. Chopina 17 m. 14. Pan Jerzy ukończył szkołę podstawową nr 1 na ul. Lipowej oraz Liceum Staszica. Interesował się fotografią i filmem. Po maturze krótko pracował w FSC. Zaczął studia prawnicze, z których szybko zrezygnował. W 1966 r. podjął studia na Akademii Wychowania Fizycznego w Warszawie. W 1967 r. wziął urlop dziekański i wyjechał na rok do rodziny ojca w Nowym Jorku. Z powodu nagonki antysemickiej Marca 1968 r. rodzice i brat wyjechali z Polski, a pan Jerzy pozostał za granicą. Nieco przypadkiem znalazł się w Montrealu i podjął na tamtejszym uniwersytecie studia na wydziale nauk politycznych. Jednocześnie zaangażował się w ruch hipisowski i ruchy wolnościowe Quebecu. Żył w komunie hipisów, kręcił filmy dotyczące buntów młodzieżowych, prowadził studio fotograficzno-filmowe. W komunie poznał przyszłą żonę Nataszę. Po narodzinach pierwszego syna w 1972 r. kupili farmę hodowli kóz i wyprowadzili się z komuny. W 1982 r. zakupili większe, 100-hektarowe gospodarstwo, w którym hodowali krowy i prowadzili uprawy ekologiczne. Pan Jerzy współzakładał Związek Rolników Ekologicznych w Quebecu, który później działał także w USA i krajach Ameryki Południowej. Po odejściu z zarządu zaangażował się w ruch legalizacji marihuany. W związku z tym podjął współpracę z Instytutem Włókien Naturalnych w Poznaniu, a później ze Związkiem Producentów Konopi na Lubelszczyźnie. W latach 90-tych stale przebywał w Lublinie.

Jerzy Przytyk - relacja świadka historii

Nagranie jest jednolitym monologiem pana Jerzego Przytyka, nie przerywanym pytaniami. Pan Jerzy wspomina na początku obszernie niezwykle szczęśliwe dzieciństwo w Lublinie lat 50-tych i 60-tych, dom rodzinny (pochodził z rodziny żydowskiej, zaangażowanej od przedwojnia w ruchu komunistycznym), podwórko, zabawy, kolegów, Szkołę Podstawową nr 1 na ul. Lipowej, harcerstwo, pasje filmowe i sportowe, fascynacje dziewczynami, naukę w Liceum Staszica. Wspomina o braku znaczenia pochodzenia żydowskiego w tym okresie życia. Następnie opisuje krótko pracę w FSC w Lublinie, pierwszy rok studiów na AWF w Warszawie i w założeniu roczny wyjazd do Stanów Zjednoczonych latem 1967 r. do rodziny ojca. Wydarzenia marca 1968 r. sprawiły, że nie wrócił do Polski: opisuje napływ informacji na ten temat, rozmowy telefoniczne z rodzicami, emigrację ich i brata, nieudane próby dotarcia do Polski i inwazję wojsk Układu Warszawskiego na Czechosłowację, spotkanie z rodzicami w Rzymie. Pan Jerzy dotarł do Montrealu, gdzie rozpoczął studia na wydziale nauk politycznych. Opisuje swój udział w demonstracjach studenckich przeciwko wojnie w Wietnamie, w ruchach wolnościowych Quebecu i ruchu hipisowskim (mieszkał w komunie hipisowskiej). Brał udział w projektach filmów dokumentalnych o tych grupach. Następnie wspomina perypetie związane z kupnem farmy i hodowlą kóz i krów oraz uprawami ekologicznych warzyw i (nielegalnie) marihuany. Ciepło opisuje związek z żoną Nataszą i relacje z jej rodziną. Opowiada o swojej działalności w Związku Rolników Ekologicznych w Quebecu, który współzakładał, a następnie współpracę z poznańskim Instytutem Włókien Naturalnych i lubelskim Związkiem Producentów Konopi. Opowieść kończą wyrazy uznania dla Ośrodka „Brama Grodzka – Teatr NN” za działalność w obszarze kultywowania historii Żydów.

Czytaj więcej

Jerzy Przytyk - relacja świadka historii

Osią drugiej rozmowy z panem Jerzym Przytykiem są losy jego rodziców, ich postawy i poglądy życiowe oraz kwestia polskiej i żydowskiej tożsamości Rozmówcy. W odróżnieniu od pierwszego wywiadu, drugi zawiera mniej informacji, a więcej refleksji. Rozmowa zaczyna się od wiadomości, jakie pan Jerzy posiada na temat historii swoich rodziców i ich rodzin, czyli Przytyków z Grodziska Mazowieckiego i Nombergów z Koluszek i Lublina. Pochodzą one z opowieści rodzinnych oraz z prac naukowych pisanych współcześnie. Wspomnienia przeplatane są refleksjami na temat osobowości rodziców i ich stosunku do własnych trudnych przeżyć wojennych: ojciec był zesłany na Syberię i walczył w armii kościuszkowskiej, matka przeżyła getto białostockie, obóz Auschwitz i marsz śmierci. Po wojnie działali w partii komunistycznej; w 1968 r. zostali wypędzeni z Polski. Pan Jerzy wspomina również dzieciństwo w powojennym Lublinie, rolę rodziców w wychowaniu, życie dzieci na podwórkach, znajomych rodziny. Podkreśla otwartość matki na relacje z ludźmi. Następnie pan Jerzy opisuje własną drogę do poczucia tożsamości żydowskiej od okresu dzieciństwa do dziś oraz nakreśla swój światopogląd.

Czytaj więcej