Program Historia Mówiona realizowany jest w Ośrodku „Brama Grodzka – Teatr NN” od 1998 roku. Polega on na rejestrowaniu, opracowywaniu oraz upowszechnianiu relacji mówionych dotyczących Lublina i Lubelszczyzny od dwudziestolecia międzywojennego do czasów współczesnych.

Program Historia Mówiona realizowany jest w Ośrodku „Brama Grodzka – Teatr NN” od 1998 roku. Polega on na rejestrowaniu, opracowywaniu oraz upowszechnianiu relacji mówionych dotyczących Lublina i Lubelszczyzny od dwudziestolecia międzywojennego do czasów współczesnych.

Teatr NN

Hadasa Pinkus

Hadasa Pinkus - fotografia świadka historii
Hadasa Pinkus - fotografia świadka historii (Autor: Czajkowski, Tomasz)

Hadasa Pinkus, z domu Halbersztadt, urodziła się 5 czerwca 1924 roku w Lublinie. Rodzina ze strony ojca wywodziła się z Niemiec, z miasta Halberstadt. Ojciec, Szlomo Halbersztadt, był sekretarzem w Jesziwie Chachmej Lublin oraz prezesem Zarządu Żydowskiej Gminy Wyznaniowej, a w czasie wojny wszedł w skład Judenratu. Mama, Rachel Herszhorn pochodziła z Kraśnika. Dziadek, Hersz Halbersztadt, prowadził sklep „Farby – Lakiery – Kosmetyka”, który mieścił się przy ulicy Nowej 9. Hadasa miała trzy starsze siostry – Minę (ur. 1914), Polę (ur. 1918) i Ester (ur. 1920). Mieszkała z rodziną w domu przy ulicy Lubartowskiej 21. W czasie okupacji niemieckiej rodzina mieszkała na ulicy Targowej, a następnie na Grodzkiej 7. Hadasa pracowała w szpitalu żydowskim na ulicy Lubartowskiej. Ojciec został zabrany do obozu zagłady w Bełżcu w święto Pesach w 1942 roku. Hadasie i jej siostrze Minie udało się uciec z getta i dotrzeć do Ostrowca. W lipcu 1944 roku zostały wysłane do Oświęcimia. Po wojnie Hadasa Pinkus wróciła do Lublina. Przez dwa miesiące pracowała jako opiekunka w domu dziecka. Następnie wyjechała do Dzierżoniowa, gdzie została kierowniczką przedszkola. Tam poznała i poślubiła pochodzącego z Lublina Chaima Pinkusa. W 1957 roku wraz z mężem i dwójką dzieci wyjechała do Izraela. Pracowała w Instytucie Weizmanna w Rechowot jako bibliotekarka.

Hadasa Pinkus - relacja świadka historii

Relacja Hadasy Pinkus dotyczy w głównej mierze jej dzieciństwa i życia w przedwojennym Lublinie oraz losów rodziny w czasie okupacji niemieckiej. Hadasa Pinkus wspomina swoją najbliższą rodzinę i dom rodzinny – rodziców, trzy starsze siostry oraz czteropokojowe mieszkanie w domu przy ulicy Lubartowskiej 21. Pamięta również swojego dziadka, Hersza Halbersztadta, który zmarł w czasie wojny i został pochowany na starym cmentarzu żydowskim w Lublinie. Wspomina także wywodzących się z Kraśnika dziadków ze strony matki – Herszhornów. Wiele miejsca w swej opowieści poświęca ojcu, który był sekretarzem w Jesziwie Chachmej Lublin oraz prezesem Zarządu Żydowskiej Gminy Wyznaniowej. Ojca wspomina jako bardzo inteligentnego człowieka, który mimo wielu zawodowych obowiązków bardzo interesował się domem i dziećmi oraz dbał o wykształcenie córek. Swoich rodziców opisuje jako „pobożnych, ale modernych” Żydów, którzy każdego dnia przyjmowali w domu na śniadanie i obiad dwóch studentów z jesziwy. Dzieciństwo przed wojną to także wspomnienia o służących i nianiach oraz wakacyjnych wyjazdach na wieś. Część relacji dotycząca II wojny światowej to dosyć chaotyczne wspomnienia różnych wydarzeń z okresu okupacji niemieckiej. Hadasa Pinkus opowiada m.in. o tym jak Niemcy zabrali dzieci z żydowskiej ochronki, mówi o pomocy otrzymanej od ukraińskiego strażnika, który pomógł jej opuścić getto oraz wspomina straszny głód w obozie. Hadasa Pinkus opisuje także swój powrót do Lublina po wyzwoleniu, pracę w domu dziecka w Lublinie, oraz wyjazd do Dzierżoniowa, gdzie pracowała jako kierowniczka przedszkola, aż do wyjazdu do Izraela w 1957 roku.

Czytaj więcej