Program Historia Mówiona realizowany jest w Ośrodku „Brama Grodzka – Teatr NN” od 1998 roku. Polega on na rejestrowaniu, opracowywaniu oraz upowszechnianiu relacji mówionych dotyczących Lublina i Lubelszczyzny od dwudziestolecia międzywojennego do czasów współczesnych.

Program Historia Mówiona realizowany jest w Ośrodku „Brama Grodzka – Teatr NN” od 1998 roku. Polega on na rejestrowaniu, opracowywaniu oraz upowszechnianiu relacji mówionych dotyczących Lublina i Lubelszczyzny od dwudziestolecia międzywojennego do czasów współczesnych.

Teatr NN

Jakub Guterman

Jakub Guterman - fotografia świadka historii
Jakub Guterman - fotografia świadka historii (Autor: Czajkowski, Tomasz)

Jakub (Yaakov) Guterman urodził się w 1935 roku w Warszawie, a jego miastem rodzinnym jest Płock, gdzie mieszkał z rodzicami w dwurodzinnym domu przy ulicy Sienkiewicza. Ojciec prowadził warsztat trykotarski. Po wybuchu wojny rodzina znalazła się w płockim getcie. 1 marca 1941 roku, podobnie jak inni płoccy Żydzi, zostali wygnani z domu i wysiedleni z Płocka. Kolejne lata wojny spędzili na tułacze po różnych miastach (m.in. Wierzbnik, Starachowice, Ostrowiec) i wsiach, ukrywając się na aryjskich papierach. Ostatnie miesiące wojny Jakub Guterman spędził we wsi Zawady pod Łowiczem, gdzie, dzięki pomocy siostry mariawitki, znalazł schronienie u polskich chłopów. Ojciec Jakuba Gutermana zginął w pierwszym dniu powstania warszawskiego. Po wyzwoleniu razem z matką powrócił do Płocka, skąd w 1950 roku wyemigrowali do Izraela. W Izraelu założył rodzinę. Mieszkał w kibucu Ein Harod, a następnie HaOgen gdzie żyje i pracuje do dziś. Przez czterdzieści lat uczył literatury w liceum oraz pracował jako ilustrator książek – w jego dorobku znajduje się ponad 170 pozycji. Przez wiele lat udzielał się również politycznie, zaangażowany był w działalność pozarządowej organizacji Szalom Achszaw (Pokój Teraz) oraz Israeli Palestinian Bereaved Families for Reconciliation and Peace, która walczy o porozumienie i pokój między rodzinami Palestyńczyków i Izraelczyków, którzy w konflikcie stracili swoich najbliższych. Od lat oprowadza również wycieczki Izraelczyków po Polsce.

Jakub Guterman - relacja świadka historii

Relacja Jakuba Gutermana dotyczy losów jego i jego rodziców w czasie II wojny światowej oraz późniejszego życia w Izraelu. Jakub Guterman zaczyna swą opowieść od wspomnienia krótkiego, ale szczęśliwego dzieciństwa spędzonego w przedwojennym Płocku. W dalszej części opowiada o płockim getcie, jego likwidacji, która zaczęła się 1 marca 1941 roku, wojennej tułaczce po miastach i wsiach oraz o ukrywaniu się na aryjskich papierach. Jak sam mówi, „z bólem serca” opisuje relacje polsko- żydowskie w czasie wojny oraz sytuacje w których on i jego rodzice bardziej bali się Polaków niż Niemców. Mimo to, zawsze znaleźli się ludzie o dobrym sercu, którzy im pomogli, tak jak pan Duda z Ostrowca, który przekazał im fałszywe dokumenty, czy siostry mariawitki z Warszawy, które dały pracę jego ojcu, a potem umieściły małego Jakuba u rodziny polskich chłopów na wsi pod Łowiczem. Wspomnienia z czasów powojennych dotyczą powrotu do Płocka po wyzwoleniu, antysemickich komentarzy, które sprawiły, że Jakub z mamą i jej drugim mężem podjęli decyzję i wyjechali w 1950 roku do Izraela. Jakub Guterman opowiada o początkach życia na emigracji – trudnych warunkach mieszkaniowych dla nowo przybyłych emigrantów i gorącym klimacie. Dużo miejsca poświęca swojej rodzinie i dzieciom, opowiada o życiu w kibucu i swojej miłości do pięknej idei kibuca. Mówi również o swojej działalności w organizacji Szalom Achszaw (Pokój Teraz) oraz w Israeli Palestinian Bereaved Families for Reconciliation and Peace , która wal czy o porozumienie i pokój między rodzinami Palestyńczyków i Izraelczyków, którzy w konflikcie stracili swoich najbliższych. Wspomina również książkę swojego ojca, Symchy Gutermana, którą ojciec pisał w czasie okupacji na cienkich, numerowanych skrawkach papieru i zakopywał jej części w butelkach w miejscach, gdzie się aktualnie ukrywali. Relację kończy refleksja na temat dialogu polsko-żydowskiego i pozytywne przykłady coraz większego zainteresowania kulturą żydowską w Polsce.

Czytaj więcej