Program Historia Mówiona realizowany jest w Ośrodku „Brama Grodzka – Teatr NN” od 1998 roku. Polega on na rejestrowaniu, opracowywaniu oraz upowszechnianiu relacji mówionych dotyczących Lublina i Lubelszczyzny od dwudziestolecia międzywojennego do czasów współczesnych.

Program Historia Mówiona realizowany jest w Ośrodku „Brama Grodzka – Teatr NN” od 1998 roku. Polega on na rejestrowaniu, opracowywaniu oraz upowszechnianiu relacji mówionych dotyczących Lublina i Lubelszczyzny od dwudziestolecia międzywojennego do czasów współczesnych.

Teatr NN

Sara Grinfeld

Sara Grinfeld - fotografia świadka historii
Sara Grinfeld - fotografia świadka historii (Autor: Czajkowski, Tomasz)

Sara Grinfeld, z domu Zoberman, urodziła się 2 czerwca 1923 roku w Lublinie. Rodzice – Perla (Pola) i Jehoszua (Szyja) Zoberman. Rodzina ojca pochodziła z Izbicy, a rodzice matki, Etla i Abram Magier, z Zaklikowa. Ojciec prowadził tartak w Zaklikowie oraz zajmował się handlem i eksportem drzewa, prowadził interes w Gdańsku skąd wysyłał drzewo do Anglii i Francji. Rodzina Zobermanów mieszkała przy ulicy Królewskiej, a gdy Sara miała 4-5 lat, przenieśli się do mieszkania w kamienicy przy Alejach Racławickich 6. Pani Sara uczęszczała do freblówki i szkoły powszechnej przy ulicy Niecałej, a następnie do ćwiczeniówki oraz Prywatnego Żeńskiego Gimnazjum Wacławy Arciszowej, którego nie ukończyła z powodu wybuchu wojny. Tuż przed wybuchem wojny rodzina przeniosła się do Zaklikowa, skąd pochodziła rodzina matki. Kiedy rozpoczęła się likwidacja Żydów w Zaklikowie ojciec został zabrany do obozu pracy w Budzyniu, gdzie został zamordowany. Pani Sara z matką i ciotką uciekły do Lublina, a następnie do Warszawy, gdzie przeżyły wojnę na aryjskich papierach. W styczniu 1945 roku wszystkie trzy wróciły do Lublina i zamieszkały u znajomej rodziny żydowskiej przy ulicy Królewskiej 17. Sara Grinfeld pracowała jako sekretarka w Komitecie Żydowskim. Po kilku miesiącach przeniosła się razem z matką do Wrocławia. W styczniu 1951 roku wyjechała do Izraela i zamieszkała w Holonie. W Izraelu spotkała swojego kolegę z freblówki, Aleksandra Grinfelda, którego poślubiła w 1954 roku. Państwo Grinfeldowie mieszkają w Ramat Ganie. Mają jedną córkę i dwóch wnuków.

Sara Grinfeld - relacja świadka historii

W relacji Sara Grinfeld opowiada o swojej najbliższej rodzinie i domu rodzinnym – o rodzicach, dziadkach, mieszkaniu i sąsiadach z domu przy Alejach Racławickich 6. Sporo wspomnień dotyczy pracy ojca, który prowadził tartak w Zaklikowie, zajmował się handlem i wysyłką drzewa do Anglii i Francji. Przedwojenne wspomnienia dotyczą również wyjazdu dziadka i wujka do Palestyny w 1936 roku, miasteczka Zaklików, beztroskiego dzieciństwa spędzonego w Lublinie, zabaw w Ogrodzie Saskim, spacerów po Krakowskim Przedmieściu i chodzenia do kina. Pani Sara przywołuje smaki kuchni żydowskiej swojej babci, m.in. gefilte fisz i czulent. Ważną rolę odgrywają wspomnienia dotyczące szkół do których chodziła Sara Grinfeld – najpierw freblówki przy ulicy Niecałej, następnie szkoły powszechnej, ćwiczeniówki oraz Prywatnego Żeńskiego Gimnazjum Wacławy Arciszowej. Wspomnienia wojenne relacji dotyczą losów rodziny po wybuchu wojny we wrześniu 1939 roku – pierwszych dni wojny i pojawienia się Niemców w Zaklikowie, akcji likwidacyjnej Żydów w Zaklikowie, ucieczce z miasteczka do Lublina oraz ukrywania się w Lublinie. Przywołana jest również charakterystyczna postać wąsatego żandarma niemieckiego, który w okrutny sposób mordował Żydów w Zaklikowie. W rozmowie uczestniczy mąż Sary Grinfeld, Aleksander.

Czytaj więcej

Sara Grinfeld - relacja świadka historii

Druga część relacji Sary Grinfeld dotyczy głównie pobytu i życia na aryjskich papierach w okupacyjnej Warszawie. W opowieści Sara Grinfeld skupia się na sytuacji, kiedy mieszkała ze swoją ciotką jako sublokatorka u folksdojcza, w pobliżu siedziby gestapo. Pani Sara wspomina również swojego dziadka, Abrama Magiera, który wyjechał ze swoim synem, a wujkiem pani Sary, do Palestyny w 1936 roku. Podczas rozmowy Sara Grinfeld pokazuje i opisuje przedwojenne zdjęcia rodzinne, m.in. swoich rodziców i dziadka. W rozmowie uczestniczy Aleksander Grinfeld, mąż pani Sary.

Czytaj więcej

Sara Grinfeld - relacja świadka historii

Trzecia, a zarazem ostatnia część relacji Sary Grinfeld, dotyczy losów wojennych i powojennych pani Sary i jej rodziców. Sara Grinfeld szczegółowo opisuje ukrywanie się w Lublinie w czasie likwidacji lubelskiego getta, zdobycie fałszywych dokumentów, pomoc otrzymaną od wielu Polaków oraz od Ukrainki, która pomogła jej w ucieczce pociągiem z Lublina do Warszawy. Ważną rolę odgrywają wspomnienia dotyczące dwuletniego pobytu i życia na aryjskich papierach w Warszawie w czasie okupacji. W relacji mowa m.in. o pracy i mieszkaniu u różnych polskich rodzin, zdobyciu fałszywej metryki urodzenia, próbie wydostania ojca z obozu pracy w Budzyniu. W relacji pojawiają się również wspomnienia dotyczące powstania w getcie warszawskim oraz powstania warszawskiego. W dalszej części relacji pani Sara opowiada o powrocie do Lublina w styczniu 1945 roku oraz o swojej pracy na stanowisku sekretarki w Komitecie Żydowskim. W rozmowie uczestniczy Aleksander Grinfeld, mąż pani Sary.

Czytaj więcej