Program Historia Mówiona realizowany jest w Ośrodku „Brama Grodzka – Teatr NN” od 1998 roku. Polega on na rejestrowaniu, opracowywaniu oraz upowszechnianiu relacji mówionych dotyczących Lublina i Lubelszczyzny od dwudziestolecia międzywojennego do czasów współczesnych.

Program Historia Mówiona realizowany jest w Ośrodku „Brama Grodzka – Teatr NN” od 1998 roku. Polega on na rejestrowaniu, opracowywaniu oraz upowszechnianiu relacji mówionych dotyczących Lublina i Lubelszczyzny od dwudziestolecia międzywojennego do czasów współczesnych.

Teatr NN

Leokadia Dąbczak

Leokadia Dąbczak - fotografia świadka historii
Leokadia Dąbczak - fotografia świadka historii (Autor: Lasota, Piotr. Fot.)

Leokadia Dąbczak (z domu Gierszon) urodziła się w 1931 roku we wsi Wysokie, gmina Skierbieszów. W 1939 roku rozpoczęła naukę w szkole powszechnej w Starej Lipinie, jednak wybuch wojny szybko przerwał edukację, do której powróciła już po okresie okupacji – najpierw uczył ją ojciec koleżanki, a następnie kształciła się w szkole podstawowej w Skierbieszowie, którą ukończyła w 1947 roku. W 1950 roku ukończyła gimnazjum krawieckie w Zamościu, a w 1951 roku podjęła pracę i naukę w Państwowym Liceum dla Pracujących w Lublinie. Niemal przez cały okres aktywności zawodowej pracowała w lubelskiej służbie zdrowia, w dziale księgowości. Po przejściu na emeryturę zajęła się m.in. spisywaniem wspomnień z dzieciństwa oraz wierzeń, tradycji, obrzędów i wyrażeń gwarowych ze swoich rodzinnych stron. Jak sama wspomina: „Zaczęłam to spisywać, bo to wszystko odchodzi w zapomnienie. Co potrafiłam narysować, to narysowałam, a śpiewanie – to co i jak zasłyszałam, czyli wszystko przekazałam, jak umiałam”.

Leokadia Dąbczak - relacja świadka historii

Leokadia Dąbczak całą relację poświęca opowieścią związanym z wybuchem II wojny światowej i życiem codziennym społeczności wiejskiej w czasie okupacji. Wspomina pobór ojca do armii i jego szlak bojowy, pierwsze i kolejne spotkania z żołnierzami niemieckimi, pacyfikację wsi czy widok jaki zastała w Rotundzie Zamojskiej po ucieczce Niemców. Szczegółowo relacjonuje przygody i perypetie, jakie towarzyszyły jej rodzinie podczas ukrywania się w lesie, przytacza historie związane z wysiedleniem Polaków, a także opowiada o niemieckiej kontroli podręczników szkolnych. W dalszej części opisuje wygląd żołnierzy radzieckich i upadek samolotu oraz wspomina losy rodziny żydowskiej zamieszkującej jej rodzinną wieś Wysokie.

Czytaj więcej

Leokadia Dąbczak - relacja świadka historii

Leokadia Dąbczak w swojej kolejnej relacji wraca na chwilę do okresu okupacji i opisuje ryzykowną pomoc jaką wraz z ojcem udzielała więźniom w Zamościu. Opowiada także o niezwykłym zdarzeniu, gdy wiejski znachor Pauk wyleczył ją z ciężkiej choroby. Dalsza część opowieści poświęcona jest już czasom powojennym spędzonym w Lublinie –nauce, kolejnym miejscom zamieszkania i kolejno podejmowanym pracom oraz codzienności okresu PRL-u – pochodom pierwszomajowym, czynom społecznym, wypoczynkowi i kupnie towarów.

Czytaj więcej

Leokadia Dąbczak - relacja świadka historii

W swojej kolejnej relacji Leokadia Dąbczak skupia się w całości na życiu codziennym rodzinnej wsi w kontekście dawnych tradycji, obrzędów, świąt oraz potraw i prac polowych. Opowiada o praktykowanych wówczas zwyczajach oraz klimacie okresu Bożego Narodzenia i Wielkanocy. Wspomina również Zielone Świątki oraz święto Wszystkich Świętych. W dalszej części opowieści nawiązuje do medycyny ludowej, przytaczając przykłady jej zastosowania w swoim najbliższym otoczeniu oraz opisuje, jak wyglądały dawne żniwa i wykopki. Na zakończenie relacjonuje przygotowania do tradycyjnego wesela oraz jego przebieg.

Czytaj więcej

Leokadia Dąbczak - relacja świadka historii

Leokadia Dąbczak w sposób niezwykle barwny i interesujący opowiada o życiu codziennym na wsi, przykładając szczególną uwagę do kwestii związanych z pożywieniem, jego konserwacją, przygotowywaniem posiłków oraz tradycyjnym nazewnictwem, takim jak parszywe kluski, tłusty maciuś, szulaki, pszocha czy golasy. Wspomina również dawne wesela, związane z nimi tradycje, zwyczaje, przyśpiewki i potrawy. Mówi o pasji ojca, jaką były konie oraz o warunkach bytowych w okresie dwudziestolecia międzywojennego i II wojny światowej.

Czytaj więcej

Leokadia Dąbczak - relacja świadka historii

Leokadia Dąbczak swoją relację rozpoczyna od opowieści o losach mieszkańców wsi Wysokie oraz wydarzeniach jakie miały tam miejsce w czasie II wojny światowej – łapankach, pacyfikacji, wywózkach, ukrywaniu się w lesie. Druga część relacji, to przepełnione nostalgią wspomnienia dotyczące dzieciństwa spędzonego na wsi, ukazanie jej kolorytu, życia codziennego i tradycji. Z opowieści dowiadujemy się czym były słomeniki i słomieniaki, pędzelki z piór i prosa, w jaki sposób zdobiono pisanki, jak wyglądała praca mad lnem i konopiami oraz czym były ówczesne zabawy zwane „muzykami”.

Czytaj więcej

Leokadia Dąbczak - relacja świadka historii

Czytaj więcej

Leokadia Dąbczak - relacja świadka historii

Czytaj więcej

Leokadia Dąbczak - relacja świadka historii

Czytaj więcej

Zdjęcia