Program Historia Mówiona realizowany jest w Ośrodku „Brama Grodzka – Teatr NN” od 1998 roku. Polega on na rejestrowaniu, opracowywaniu oraz upowszechnianiu relacji mówionych dotyczących Lublina i Lubelszczyzny od dwudziestolecia międzywojennego do czasów współczesnych.

Program Historia Mówiona realizowany jest w Ośrodku „Brama Grodzka – Teatr NN” od 1998 roku. Polega on na rejestrowaniu, opracowywaniu oraz upowszechnianiu relacji mówionych dotyczących Lublina i Lubelszczyzny od dwudziestolecia międzywojennego do czasów współczesnych.

Teatr NN

Maria Bawolska

Maria Bawolska - fotografia świadka historii
Maria Bawolska - fotografia świadka historii (Autor: Czajkowski, Tomasz)

Maria Bawolska urodziła się 8 września 1928 roku w Kazimierzu Dolnym jako jedyne dziecko Bolesławy i Jana Gajewskich. Wychowywała się w Lublinie, gdzie rozpoczęła edukację w przedszkolu a potem szkole powszechnej Marii Papiewskiej, następnie została przeniesiona do urszulanek. Wybuch II wojny światowej przerwał edukację, po zakończeniu wojny Maria Bawolska przez rok uczyła się w gimnazjum urszulanek, później w prywatnym gimnazjum i liceum dla dorosłych Ireny Krzeczkowskiej, a po jego upaństwowieniu w Gimnazjum i Liceum dla Dorosłych im. Tadeusza Kościuszki. Po zdaniu matury w 1947 roku rozpoczęła studia rolnicze, po ukończeniu których dostała w 1951 roku pracę w Instytucie Hodowli i Aklimatyzacji Roślin w Puławach, który w 1957 roku został przejęty przez Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa. Do przejścia na emeryturę w 1988 roku pracowała w Zakładzie Hodowli i Uprawy Tytoniu, przez trzy lata pracowała również w Dziale Wydawnictw IUNG-u. W 1968 roku obroniła doktorat. Należała do PTTK i Towarzystwa Przyjaciół Puław.

Maria Bawolska - relacja świadka historii

Maria Bawolska opowiada o dzieciństwie w przedwojennym Lublinie – rodzinie, edukacji, dzielnicy Dziesiąta, ulicy Konopnickiej i jej okolicach, Krakowskim Przedmieściu, ulicy Kapucyńskiej, Starym Mieście. Wspomina sklepy, piekarnie, targi, życie codzienne, domokrążców i żebraków, spacery z matką na cmentarz przy ulicy Lipowej, przedwojenne potrawy i obchodzenie świąt, I komunię świętą. Przywołuje postaci znajomych, m.in. Leokadię Kwiecińską zajmującą się prowadzeniem ksiąg ludności gminy żydowskiej w Urzędzie Miasta. Opowiada o lubelskiej dzielnicy żydowskiej, jej wyglądzie, panujących tam warunkach, zapachach, języku żydowskim, porusza kwestię stosunków polsko-żydowskich. Przywołuje z pamięci obserwowany przez okno żydowski kondukt pogrzebowy. Mowa również o czasach okupacyjnych – życiu w Krężnicy Jarej, utrzymywaniu się z pracy w gospodarstwie, łapance na dworcu kolejowym w Lublinie, chorobie matki, trudnych warunkach. W relacji poruszony został też temat powojennej edukacji i pracy zawodowej w Instytucie Hodowli i Aklimatyzacji Roślin, a następnie w Instytucie Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa w Puławach. Maria Bawolska wspomina również powojenne Stare Miasto w Lublinie, a także Żydów ocalałych z Zagłady.

Czytaj więcej

Maria Bawolska - relacja świadka historii

Czytaj więcej

Maria Bawolska - relacja świadka historii

Maria Bawolska opowiada o pierwszym zetknięciu z Puławami w 1948 roku podczas ćwiczeń i praktyk odbywanych w Państwowym Instytucie Naukowym Gospodarstwa Wiejskiego – wyglądzie miasta, pałacu i parku Czartoryskich, stacji kolejowej Ruda Czechowska, widocznych zniszczeniach wojennych. Wspomina początki pracy w Instytucie Hodowli i Aklimatyzacji Roślin, a następnie w Instytucie Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa – warunki mieszkaniowe w pałacu Czartoryskich, profesorów, pracowników nienaukowych; opowiada o przebiegu swojej pracy zawodowej do przejścia na emeryturę w 1988 roku. Przybliża postać profesora Lucjana Kaznowskiego, promotora pracy magisterskiej, a później dyrektora Instytutu Hodowli i Aklimatyzacji Roślin, opowiada o jego pracy, zainteresowaniach badawczych, systematyczności, a także o współpracy z nim. Mówi o dość zamkniętej społeczności IUNG-u, z tego powodu nazywanego przez puławian Watykanem. W relacji mowa również o założeniu rodziny i budowie domu przy ulicy Skowieszyńskiej, najbliższej okolicy, willach Samotnia i Cienista. Maria Bawolska opowiada także o powstawaniu Zakładów Azotowych, Marcu 1968 roku, czasach Solidarności, wprowadzeniu stanu wojennego. Wspomina też o działalności w Polskim Towarzystwie Turystyczno-Krajoznawczym i Towarzystwie Przyjaciół Puław, organizowanych rajdach i spływach kajakowych, opracowywaniu „Puławskiego słownika biograficznego” oraz ludziach związanych z tymi środowiskami.

Czytaj więcej

Maria Bawolska - relacja świadka historii

Maria Bawolska opowiada o życiu w powojennej Polsce i w PRL-u – wspomina warunki bytowe w Lublinie zaraz po wojnie, okres studiów, wymianę pieniędzy w 1950 roku, czyny społeczne, problemy z zaopatrzeniem, kartki, kolejki, listy i komitety kolejkowe, książki skarg i zażaleń, peweksy i sklepy za żółtymi firankami, obchody świąt państwowych, takich jak 1 Maja, 22 Lipca, Dzień Kobiet, rocznica rewolucji październikowej. Mówi również o osobach związanych z Państwowym Instytutem Naukowym Gospodarstwa Wiejskiego w Puławach, Instytutem Hodowli i Aklimatyzacji Roślin oraz Instytutem Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa, z którymi pracowała, budowie domu przy ulicy Skowieszyńskiej w Puławach, służbowych i prywatnych wyjazdach zagranicznych, a także życiu kulturalnym w Puławach.

Czytaj więcej