Program Historia Mówiona realizowany jest w Ośrodku „Brama Grodzka – Teatr NN” od 1998 roku. Polega on na rejestrowaniu, opracowywaniu oraz upowszechnianiu relacji mówionych dotyczących Lublina i Lubelszczyzny od dwudziestolecia międzywojennego do czasów współczesnych.

Program Historia Mówiona realizowany jest w Ośrodku „Brama Grodzka – Teatr NN” od 1998 roku. Polega on na rejestrowaniu, opracowywaniu oraz upowszechnianiu relacji mówionych dotyczących Lublina i Lubelszczyzny od dwudziestolecia międzywojennego do czasów współczesnych.

Teatr NN

Zygmunt Łupina

Zygmunt Łupina - fotografia świadka historii
Zygmunt Łupina - fotografia świadka historii (Autor: Sudziński, Marcin (1978- ))

Zygmunt Łupina urodził się 2 maja 1929 r. w Obroczy koło Zamościa. Był synem Władysława i Stanisławy z domu Pupiec. W 1936 r. rodzina przeniosła się do Zamościa, tam uczęszczał do szkoły powszechnej nr 5 im. Królowej Jadwigi, którą ukończył w 1943 r. W 1941 r. stracił ojca, który zginął w Auschwitz za działalność w ZWZ, a w 1947 r. – matkę. Od września 1944 r. był uczniem I Liceum im. Jana Zamoyskiego w Zamościu. Maturę zdał w 1950 r. Jako aktywista i przodownik nauki i pracy, dostał się bez egzaminu na weterynarię na Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. Od czasów liceum był członkiem Związku Młodzieży Polskiej, na studiach został przewodniczącym Komitetu Uczelnianego Zrzeszenia Studentów Polskich na UMCS-ie, przewodniczącym Zarządu Uczelnianego ZMP i sekretarzem Zarządu Środowiskowego Akademickiego Związku Sportowego. W 1951 r. wstąpił do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. W 1954 r., nie ukończywszy weterynarii, podjął studia historyczne na UMCS, które ukończył w 1958 r. W okresie odwilży 1956 r. znalazł się w gronie rewizjonistów, brał aktywny udział w organizowaniu wieców Października 1956 r., współorganizował Rewolucyjną Grupę Studentów i był w redakcji jej pisma „Pod Wiatr”. Po Październiku oddał legitymację partyjną PZPR. Po studiach podjął pracę nauczyciela historii w szkołach lubelskich: w liceum na Podwalu (obecnie VIII Liceum na Majdanku), w IX Liceum na LSM-ie, a w latach 1975-1991 w II Liceum im. hetmana Zamoyskiego. Był członkiem Związku Nauczycielstwa Polskiego. W 1977 r. obronił na UMCS doktorat dotyczący historii Stronnictwa Narodowego. W 1976 r. otrzymał Złoty Krzyż Zasługi. W październiku 1980 r. założył w Liceum Zamoyskiego Komisję Zakładową „Solidarności” i został przewodniczącym rady Sekcji Nauczycielskiej Regionu Środkowo-Wschodniego NSZZ „Solidarność”. W grudniu 1980 r. został członkiem Międzyzakładowego Komitetu Założycielskiego w Regionie Środkowo-Wschodnim i zastępcą kierownika Wszechnicy Związkowej, której celem było prowadzenie wykładów politycznych, historycznych i innych na terenie Lubelszczyzny. 13 grudnia 1981 r. został internowany w ośrodku we Włodawie, następnie w Załężu i Piaskach koło Kielc. W ośrodkach nadal prowadził Wszechnicę. Po zwolnieniu z internowania 15 września 1982 r. nadal działał w podziemnej „Solidarności” i prowadził Wszechnicę.

Zygmunt Łupina - relacja świadka historii

Wywiad z panem Zygmuntem Łupiną dzieli się na trzy części: długą swobodną wypowiedź nie przerywaną pytaniami, następni e rozmowę pogłębioną i na koniec niedługi opis pokazywanych fotografii. Cztery główne wątki rozmowy to: terror niemiecki w okresie okupacji, zaangażowanie w ruch komunistyczny w latach 50-tych, odwilż i Październik 1956 r. oraz działalność w jawnej i podziemnej „Solidarności”. Pan Zygmunt opowiada krótko historię swojej rodziny, wspomina śmierć ojca w obozie Auschwitz, pacyfikację rodzinnej wsi Obroczy na Roztoczu, egzekucje w więzieniu w Rotundzie w Zamościu, zagładę Żydów w Zamościu i Obroczy (pojawia się krótki wątek kolegów szkolnych – Żydów przed wojną i strachu przed porwaniem na macę). Okresu tuż powojennego dotyczą wspomnienia z I Liceum im. Jana Zamoyskiego w Zamościu, które pan Zygmunt skończył w 1950 r., fascynacji komunizmem, wstąpienia do ZMP, studiowania weterynarii i historii w UMCS, działalności komunistycznej (ZMP, organizacje studenckie, PZPR). Bardzo ciekawa jest analiza ewolucji własnych poglądów od ideowego komunizmu, przez rewizjonizm do uznania komunizmu za system zbrodniczy. Bardzo dużo miejsca w wywiadzie zajmują wydarzenia związane z odwilżą i Październikiem 1956 r. w Lublinie. Pan Zygmunt wspomina wpływ audycji Józefa Światły, protokołu XX Zjazdu KPZR, artykułów w „Po Prostu” na nastroje młodzieży. Opisuje wiece w Lublinie, Kraśniku i Janowie w październiku 1956 r., które współorganizował. Przypomina o Rewolucyjnej Grupie Studentów, której był członkiem i jej rewizjonistycznym piśmie „Pod Wiatr”. Pan Zygmunt niewiele opowiada o latach 60-tych i 70-tych: wspomina skrótowo obchody milenium i rok 1968, więcej miejsca poświęca swojej roli jako opozycyjnego nauczyciela w szkołach lubelskich. Następnie bardzo duży segment wywiadu to opowieść o powstaniu i działalności „Solidarności” nauczycielskiej w Lublinie, Regionu Środkowo-Wschodniego „Solidarności”, Wszechnicy Związkowej i jej wykładach, o strajku nauczycieli w Lublinie w listopadzie 1981 r., wprowadzeniu stanu wojennego, internowaniu we Włodawie, Załężu i Piaskach koło Kielc, działalności Wszechnicy w ośrodku w Załężu. Dalej pan Zygmunt opowiada o powrocie z internowania, próbach zwolnienia go z pracy, działalności podziemnej „Solidarności”, związkach z Kościołem Katolickim (pojawia się wspomnienie o księdzu Mieczysławie Brzozowskim), wyborach do Sejmu kontraktowego, w którym był posłem.

Czytaj więcej

Zygmunt Łupina - relacja świadka historii

Wywiad z panem Zygmuntem Łupiną dotyczy okresu lat 80-tych, gdy był nauczycielem w II Liceum im. Jana Zamoyskiego w Lublinie i jednocześnie działaczem „Solidarności”. W części poświęconej Liceum, pan Zygmunt opowiada o prowadzonych przez siebie lekcjach historii, na których poruszał tematy „białych plam” i tematy polityczne, stosując zresztą niestandardowe metody. Wspomina też o działalności politycznej uczniów i nauczycieli, a z drugiej strony o donosicielach wśród nich. Opisuje incydent zawieszenia działalności szkoły w maju 1982 r. W części ogólnej pojawiają się wspomnienia o założeniu i działalności wykładowej w ramach Wszechnicy Związkowej „Solidarności”, o internowaniu 13 grudnia 1981 r., podziemnych drukarniach, werbunku tajnych współpracowników przez SB, działaczach katolickich i wykładach w kościołach oraz o kampanii wyborczej w 1989 r.

Czytaj więcej

Zygmunt Łupina - relacja świadka historii

Czytaj więcej

Zygmunt Łupina - relacja świadka historii

Czytaj więcej

Zygmunt Łupina - relacja świadka historii

Krótki wywiad przeprowadzony w ramach spotkań „Misterium Pamięci. 25 lat wolności”. Pan Łupina opowiada o momencie internowania w nocy z 12 na 13 grudnia 1981 r., drodze i pobycie w ośrodku we Włodawie. Wspomina o pracy w II Liceum im. Jana Zamoyskiego w Lublinie jako o najlepszym okresie życia zawodowego. Opowiada o zaskoczeniu po wygranych wyborach w 1989 r., o swoim poczuciu odpowiedzialności w roli posła z okręgu kraśnickiego. Duża część rozmowy to refleksje o współczesnej Polsce: obecnych ocenach stanu wojennego, ponownym zakłamywaniu historii zbrodni katyńskiej, rozważania, czy Polacy są narodem, głęboko religijne i etyczne przesłanie do młodzieży.

Czytaj więcej

Powiązane artykuły

Zdjęcia

Wideo

Inne materiały